Pieniądza emisja
office-system.com.pl
Pieniądza emisja (kreacja), tworzenie pieniądza gotówkowego, tzn. biletów bankowych (banknotów), biletów skarbowych i bilonu (pieniądza zdawkowego), oraz pieniądza bezgotówkowego (bankowego), tzn. przenoszonych wkładów bankowych z rachunku jednego klienta na rachunek innego klienta przez banki, lub wyjątkowo i tylko w odniesieniu do pieniądza gotówkowego w formie biletów skarbowych i bilonu przez skarb państwa. E.p. przez banki ma charakter kredytowy, gdyż jest funkcją udzielanych przez nie w różnej formie kredytów dla przedsiębiorstw i osób prywatnych. Nadwyżka udzielonych kredytów nad kredytami spłaconymi oznacza wzrost e.p.; nadwyżka spłat kredytów nad nowo udzielonymi kredytami powoduje spadek e.p. Emitowany przez skarb państwa pieniądz w postaci biletów skarbowych i ew. bilonu stanowi dochód państwa z przywileju emisyjnego, który służy zwykle finansowaniu deficytu budżetowego. W aspekcie historycznym e.p. gotówkowego w formie biletów bankowych zajmowały się w Anglii, Włoszech i innych krajach zachodnich liczne banki handlowe. Emitowanie banknotów przynosiło zyski, pozwalało bowiem rozszerzać akcję kredytową bez angażowania własnych lub powierzonych bankowi, w formie wkładów, środków pieniężnych. Obieg banknotów opierał się na zaufaniu społeczeństwa do solidności i zasobów majątkowych banku, którego obowiązkiem było utrzymywanie dostatecznej rezerwy kasowej na pokrycie prezentowanych do zamiany na kruszec banknotów. Wiele banków w pogoni za zyskiem prowadziło zbyt szeroką akcję emisyjną, co powodowało często ich niewypłacalność. Z tych względów, a także z uwagi na korzyści, Jakie przynosiła emisja banknotów w XVIII i XIX w., wystąpiła tendencja do ograniczania emisji przez banki handlowe i powoływania z inicjatywy władz państwowych w każdym kraju jednego, wyposażonego w ustawowy przywilej emisyjny banku biletowego (emisyjnego). Z banków tych wykształciły się współczesne banki centralne (banki i ich rodzaje). W XVIII w. rozwój nowej formy pieniądza, tj. pieniądza bezgotówkowego, co związane było z upowszechnieniem instytucji rachunku bankowego i — czeku (Anglia), skutecznie konkurującego z banknotami, rozszerzył pojęcie e.p. na pieniądz bezgotówkowy. Kreacja tego pieniądza uzależniona jest w znacznej mierze od wysokości posiadanych przez banki handlowe rezerw kasowych, na których wysokość wpływa polityka pieniężna banku centralnego. Z jednej strony znaczna — zwłaszcza w krajach anglosaskich — dynamika wzrostu pieniądza bezgotówkowego, który wyparł niemal całkowicie banknoty z transakcji gospodarczych, a także ograniczył posługiwanie się banknotami w zakresie konsumpcyjnych wydatków gospodarstw domowych, z drugiej strony ustawiczna transformacja (w wyniku krążenia pieniądza między podmiotami gospodarującymi, budżetem państwa, gospodarstwami domowymi itp.) pieniądza bezgotówkowego w pieniądz gotówkowy i pieniądza gotówkowego w pieniądz bezgotówkowy, pozbawiły ekonomicznego sensu istniejące jeszcze w statutach niektórych kapitalistycznych banków centralnych przepisy dotyczące regulowania wysokości e.p. gotówkowego i jej zabezpieczenia kruszcem, dewizami i innymi walorami; toteż np. statut powstałego po II wojnie światowej banku centralnego NRF nie zawiera w tej dziedzinie żadnych ograniczeń. W krajach socjalistycznych, z uwagi na ustawowy obowiązek utrzymywania przez sektor uspołeczniony zasobów pieniężnych na rachunkach bankowych, tzn. w formie pieniądza bezgotówkowego i regulowania w obrębie tego sektora wszelkich płatności (z wyjątkiem drobnych zakupów detalicznych) w tym pieniądzu, pieniądz gotówkowy stanowi zasadniczy środek płatniczy sektora nie uspołecznionego i gospodarstw domowych; ponadto pieniądz ten używany jest przez sektor uspołeczniony do rozliczeń z gospodarką nieuspołecznioną (np. skup płodów rolnych), wypłaty płac i różnych świadczeń na rzecz gospodarstw domowych. W systemie socjalistycznym nie występuje także zjawisko rozgraniczenia cyrkulacji dwóch form pieniądza. Przeciwnie, zachodzi między nimi związek i stała transformacja jednej formy w drugą. Władze gospodarcze mogą jednak planowo oddziaływać na rozmiary emisji i proporcje obrotu pieniądza gotówkowego i bezgotówkowego.
Najnowsze komentarze