Podatki bezpośrednie i pośrednie
office-system.com.pl
Podatki bezpośrednie i pośrednie, jeden z najdawniejszych podziałów podatków; występował już we wczesnym średniowieczu; był i jest stosowany do dzisiaj przez administrację skarbową państw kapitalistycznych, a jego treść zależy od historycznego rozwoju systemu podatkowego określonego państwa. Tradycyjnie do podatków bezpośrednich zalicza się podatki obciążające dochód i majątek, wszystkie inne uważa się za pośrednie. Do najważniejszych naukowych kryteriów tego podziału należą: 1. technika poboru podatku; 2. sposób nałożenia podatku; 3. przerzucanie podatku; 4. zdolność płatnicza. Technika poboru podatku — wg tego kryterium podatkami bezpośrednimi są te, które płacą osoby bezpośrednio zobowiązane do tego przez państwo; podatkami pośrednimi zaś — podatki płacone przez właściwych podatników za pośrednictwem pewnych osób; podział ten wiązał się z techniką podatkową z końca XVIII w., tj. przed powstaniem współczesnych wielkich systemów podatkowych opartych na podatku podstawowym (pierwotnie na podatku dochodowym). Wskutek zmiany praktyki podatkowej okazało się, że ten sam podatek mógł być w jednym przypadku bezpośrednim, w innym — pośrednim. Podział z punktu widzenia techniki poboru właściwie stracił w kapitalizmie swoje znaczenie (wyjątek stanowi w pewnej mierze Anglia). Sposób nałożenia podatku w myśl tego kryterium bezpośrednie są podatki pobierane, a ściślej wymierzane na podstawie stałych spisów czy katastrów, pośrednie zaś — podatki wymierzane na podstawie taryf podatkowych, które nie nawiązują do pewnych stałych stanów objętych z góry spisami, ale są warunkowane określonymi zdarzeniami nie dającymi się przewidzieć; również ten podział jest obecnie kwestionowany przez naukę, gdyż Istnieją podatki pośrednie, które są wymierzane w sposób wykazujący pewną stałość, np. podatek obrotowy, oraz podatki bezpośrednie o taryfach nieraz bardzo skomplikowanych. Przerzucanie podatku — kryterium to wiąże się z poglądem fizjokratów (fizjokratyzm), wg którego tylko dochód z ziemi tworzy dochód narodowy; zdaniem fizjokratów tylko podatek gruntowy był podatkiem bezpośrednim, wszystkie inne zaś pośrednimi. Z uwagi na fakt, że ustalenie zarówno przebiegu, jak i ostatecznego wyniku przerzucania jest właściwie niemożliwe do uchwycenia, teorie oparte na tym kryterium uznawały również za podatek bezpośredni nie ten, który nie mógł być przerzucony, ale podatek, który wg zamiaru ustawodawcy nie miał być przerzucony. W nauce burżuazyjnej występuje ostatnio pogląd, wg którego wszystkie podatki są w zasadzie przerzucalne — jedne trudniej, inne łatwiej. Zatem i to kryterium podziału jest podważane. Zdolność płatnicza — kryterium występujące w kilku wariantach, z których najważniejszy, odpowiadający podziałowi tradycyjnemu, polega na przejawianiu się zdolności płatniczej podatnika zależnie od bezpośredniego lub pośredniego stosunku między źródłem a przedmiotem podatku. Źródłem podatku jest zasób wartości, z którego płaci się podatek, a więc dochód, przychód i majątek. Natomiast przedmiotem podatku Jest stan, z którym ustawa łączy obowiązek uiszczenia podatku, mogą nim być więc — obok dochodu, przychodu i majątku — także obrót, wydatek (nakład) i konsumpcja. Ponieważ wydatek i konsumpcja są zawsze wyrazem obrotu, można twierdzić, że przedmiotem podatku jest wynik wymiany, czyli całkowity lub częściowy obrót. Podatki nakładane wprost na źródło są w tym ujęciu podatkami bezpośrednimi (podatki dochodowe, przychodowe jako częściowe podatki dochodowe i majątkowe), natomiast podatki nakładane na źródło za pośrednictwem obrotu ujawniającego zdolność płatniczą pośrednio są podatkami pośrednimi (obrotowe, nakładowe i konsumpcyjne). Wielu współczesnych ekonomistów burżuazyjnych wyraźnie lub w sposób domniemany odrzuca podział podatków na bezpośrednie i pośrednie, inni zaś konstruują klasyfikację podatków w oderwaniu od tego podziału. W ten sposób uczeni burżuazyjni starają się zamaskować klasowy charakter obciążania w kapitalizmie wszystkimi podatkami klasy robotniczej. W socjalizmie podział podatków (wyrażających koszt społeczny utrzymania i działalności socjalistycznego aparatu państwowego) na bezpośrednie i pośrednie utracił znaczenie z uwagi na społeczną własność środków produkcji. Podstawowym źródłem dochodów budżetowych państwa socjalistycznego są dochody z gospodarki uspołecznionej.
Najnowsze komentarze