Rozrachunek gospodarczy
office-system.com.pl
Rozrachunek gospodarczy, Zespół metod zarządzania socjalistycznymi przedsiębiorstwami państwowymi, opartych na wykorzystaniu stosunków towarowo-pieniężnych i wartościowej formy ewidencji nakładów pracy w celu zapewnienia oszczędnej i efektywnej gospodarki. Rozróżnia się r.g. przedsiębiorstwa oraz wewnątrzzakładowy r.g. R.g. przedsiębiorstwa polega na prowadzeniu przedsiębiorstw państwowych jako jednostek wyodrębnionych ekonomicznie. Wyodrębnienie ekonomiczne znajduje wyraz: 1. w przekazaniu do wyłącznej dyspozycji przedsiębiorstwa określonych środków trwałych i obrotowych, za których wykorzystanie, odtworzenie i reprodukcję rozszerzoną ponosi odpowiedzialność kierownictwo przedsiębiorstwa; 2. w pokrywaniu przez przedsiębiorstwo swoich wydatków z przychodów osiągniętych ze sprzedaży wyrobów lub usług; 3. w posiadaniu przez przedsiębiorstwo odrębnego rachunku rozliczeniowego w banku, na którym gromadzi ono wolne środki pieniężne (w niektórych krajach socjalistycznych bank płaci przedsiębiorstwom procent od wszystkich nie wykorzystanych środków pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych); 4. w prawie korzystania przez przedsiębiorstwo ze zwrotnych oprocentowanych kredytów bankowych. Wyodrębnienie ekonomiczne jest więc równoznaczne z nadaniem zakładowi produkcyjnemu lub usługowemu formy przedsiębiorstwa, co pociąga za sobą wzrost jego samodzielności w podejmowaniu decyzji gospodarczych, głównie decyzji dotyczących środków realizacji celów gospodarczych (cele wynikają z narodowego planu gospodarczego ustalonego w sposób centralny). Samodzielność przedsiębiorstwa w ustalaniu środków i celów działalności gospodarczej może być jednak różna zależnie od obowiązującego w danym kraju stopnia centralizacji (lub decentralizacji) zarządzania. R.g. przedsiębiorstwa występuje tylko w odniesieniu do państwowych przedsiębiorstw socjalistycznych. W przypadku przedsiębiorstw spółdzielczych sama własność grupowa jest podstawą odrębności środków majątkowych i dochodów przedsiębiorstwa, a zasada reprodukowania tych środków za pomocą kupna- sprzedaży jest naturalną konsekwencją własności grupowej. R.g. przedsiębiorstwa uruchamia działanie bodźców materialnego zainteresowania sprzyjających bardziej oszczędnej gospodarce: 1. wyodrębnienie ekonomiczne umożliwia ścisłe ustalenie wyników gospodarowania poszczególnych przedsiębiorstw; 2. dzięki r.g. sytuacja finansowa przedsiębiorstwa państwowego jest uzależniona od rezultatów jego pracy, od stopnia gospodarności; 3. r.g. stwarza możliwość wzajemnej kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorstw przy nabywaniu surowców, materiałów oraz urządzeń i sprzedaży gotowych wyrobów; 4. w przedsiębiorstwach funkcjonujących na zasadach r.g. uruchamiane są z reguły bezpośrednie bodźce materialnego zainteresowania dla załogi, związane z wynikami działalności przedsiębiorstwa, przede wszystkim z osiągniętym zyskiem. Wewnątrzzakładowy r.g. polega na: 1. porównywaniu osiągniętych wyników gospodarowania poszczególnych wydziałów i komórek organizacyjnych z zaplanowanymi w celu wykrycia możliwości ich poprawy; 2. uzależnianiu zarobków pracowników poszczególnych wydziałów lub brygad od osiągniętych wyników. Dla skutecznego funkcjonowania wewnątrzzakładowego r.g. podstawowe znaczenie mają: prawidłowe -planowanie wewnątrzzakładowe, umożliwiające doprowadzenie zadań planowych, a zwłaszcza zadań związanych z oszczędnym gospodarowaniem do wydziałów i niższych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa; prawidłowe normowanie zużycia surowców i materiałów (normą zużycia materiałowego); normowanie pracy (normy pracy) oraz należycie prowadzona rachunkowość umożliwiająca szybkie i bezbłędne ustalanie wyników ekonomicznych poszczególnych wydziałów. W literaturze ekonomicznej używa się również terminu wewnętrzny pełny r.g. Jest to forma rozrachunku występująca w wielkich przedsiębiorstwach wielozakładowych, kiedy zachodzi potrzeba zwiększenia samodzielności dużych zakładów. Osiąga się to dzięki przyznaniu zakładom prawa samodzielnego zbywania swojej produkcji, rozliczania się z dostawcami i odbiorcami na własny rachunek, prawa do własnego odrębnego bilansu i rachunku strat i zysków. Zakłady te nie posiadają jednak osobowości prawnej; w stosunku do jednostek nadrzędnych są reprezentowane przez władze przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo dokonuje też w imieniu zakładów rozliczeń z budżetem państwa. W ten sposób zakład ma większość uprawnień przedsiębiorstwa. Ta forma r.g. stanowi więc pośrednią formę między r.g. przedsiębiorstwa a wewnątrzzakładowym r.g. Elementy r.g. występują również na szczeblu zjednoczeń. Polega to na: 1. sporządzaniu przez zjednoczenie ogólnego bilansu i rachunku wyników całej działalności gospodarczej w skali zjednoczenia; 2. tworzeniu funduszy celowych zjednoczenia powiązanych z całokształtem jego wyników finansowych; 3. powiązaniu bodźców materialnego zainteresowania, zwłaszcza dla kadr kierowniczych zjednoczenia z całokształtem jego wyników finansowych. Powołanie kombinatów przemysłowych, w których przedsiębiorstwu wiodącemu są podporządkowane zakłady zlokalizowane na terenie innych województw, stwarza potrzebę dostosowania r.g. do nowej formy organizacyjnej. W praktyce w stosunku do całości kombinatu powinna obowiązywać forma analogiczna do r.g. przedsiębiorstwa, natomiast w zakładach podporządkowanych będzie obowiązywać pełny wewnętrzny r.g.
Najnowsze komentarze