Cen system w Polsce
office-system.com.pl
Cen system w Polsce, pojęcie „system cen” jest wieloznaczne, używa się je co najmniej w następujących znaczeniach: 1. obejmuje występujące w danym kraju rodzaje cen, wzajemne stosunki między nimi, ich charakter oraz sposób kształtowania; 2. dotyczy poziomu i relacji cen w ujęciu poziomym (tego samego rodzaju cen na różne wyroby) i pionowym (różnych rodzajów cen na ten sam wyrób); 3. reprezentuje najszerszy zakres, zawierając, oprócz przedmiotu dwóch pierwszych znaczeń systemu cen, jeszcze zasady ich ustalania. Treść pierwszego znaczenia określa przedmiot pojęcia „system cen” sensu stricto. Drugie — wyraża właściwie układ cen, a trzecie można byłoby traktować jako system cen sensu largo. S.c. w P. przedstawiony niżej, ujęty jest w węższym znaczeniu. Z punktu widzenia sfery działania występują w Polsce następujące rodzaje cen: fabryczne, zbytu, hurtowe, detaliczne oraz skupu. Najszerszy zasięg mają ceny zbytu działające w obrocie między Jednostkami gospodarki uspołecznionej. Są to ceny, które płacą odbiorcy za wyroby nabywane od producentów w obrębie gospodarki uspołecznionej. Niekiedy ceny zbytu identycznych wyrobów ustalone są na różnym poziomie, np. wyższym dla odbiorców produkcyjnych gospodarki nieuspołecznionej. Ceny zbytu spełniają jednocześnie rolę ostatecznych cen realizacji wyrobów dla producentów, jeśli nie są one związane z podatkiem obrotowym, dotacją lub różnicami budżetowymi. Tego rodzaju obciążenia i dopłaty do cen — na ogół poważnie zróżnicowane — izolują ceny płacone przez odbiorców (ceny zbytu) od ostatecznych cen otrzymywanych przez producentów-dostawców (cen fabrycznych). Dodając do ceny zbytu marżę hurtowego przedsiębiorstwa handlowego otrzymujemy cenę hurtową, a uzupełnienie jej jeszcze o marżę detalicznego przedsiębiorstwa handlowego tworzy cenę detaliczną. Proces kształtowania cen artykułów konsumpcyjnych w Polsce jest najczęściej odwrotny. Najpierw ustala się ich ceny detaliczne i odejmując od nich kolejno marżę handlową detaliczną a następnie hurtową uzyskujemy odpowiednio cenę hurtową i cenę zbytu. Ceny detaliczne i hurtowe tworzy się przede wszystkim dla dóbr konsumpcyjnych. Rzadko występują one w dziedzinie środków produkcji (np. maszyny rolnicze, nawozy sztuczne nabywane przez rolników). Ceny produktów rolnych nabywanych od rolników po cenach skupu powiększone o narzut organizacji skupu składają się na cenę zbytu, którą w przypadku braku różnic budżetowych lub podatku obrotowego płacą przedsiębiorstwa przetwórcze i handlowe. Cena detaliczna artykułów rolnych zawiera ponadto detaliczną marżę handlową. Z punktu widzenia charakteru cen i sposobu ich ustalania występują w Polsce następujące ich kategorie: stałe, limitowane, umowne i wolne. Stałymi nazywamy ceny, których poziom jest bezpośrednio ściśle określony lub dla których określone są ścisłe zasady ich ustalania. Te ostatnie można nazwać cenami kalkulacyjnymi. Ceny limitowane określają granice, w obrębie których uprawnione organy mogą samodzielnie ustalać konkretne ceny. Limitowanie dotyczyć może nie tylko górnej lub dolnej granicy ceny (tj. cen maksymalnych lub minimalnych), lecz również obydwu granic jednocześnie (przedziału cen). Limitowanie przedziału cen odbywa się np. przez określenie dopuszczalnych odchyleń konkretnych cen w dół 1 w górę od ustalonego ich poziomu. Cen określanych przedziałem nie stosuje się obecnie w Polsce. Ceny umowne powstają na zasadzie porozumienia między dostawcą a odbiorcą. Strony nie mają jednak pełnej swobody w ich ustalaniu, ponieważ muszą przestrzegać obowiązujących wytycznych. Ceny wolne kształtuje swobodnie sprzedawca kierując się występującym na rynku stosunkiem między podażą a popytem. W Polsce najszersze zastosowanie mają ceny stałe określane bezpośrednio. W pewnych dziedzinach (np. w przemyśle odzieżowym) działają ceny kalkulacyjne. Maksymalne ceny detaliczne ustalają np. wojewódzkie komisje cen na warzywa i owoce, a Państwowa Komisja Cen wyznacza minimalne ceny skupu przy kontraktacji warzyw i owoców. Cenami umownymi objęty jest przede wszystkim obrót produktami nie występującymi w cennikach w kooperacji przemysłowej, a także wyrobami i usługami nietypowymi. Rodzaje cen występują w poszczególnych sferach wymiany, mają przede wszystkim charakter transakcyjny. W planowaniu gospodarczym oraz w statystyce ekonomicznej są one (głównie ceny fabryczne, zbytu i ceny skupu) wykorzystywane ponadto do mierzenia i wyznaczania różnych wielkości ekonomicznych oraz ich dynamiki (wartości produkcji, dochodu narodowego, jego podziału itd.). Mierzenie i wyznaczanie wielkości ekonomicznych w ujęciu statycznym może się odbywać za pomocą cen bieżących, natomiast ich dynamiczne przedstawienie wymaga posługiwania się cenami niezmiennymi (porównywalnymi). Zob. też: ceny bieżące, ceny porównywalne.
Najnowsze komentarze